Financiële resultaten

Opnieuw negatief onderliggend resultaat uit bedrijfsactiviteiten

Hieronder is de winst- en verliesrekening weergegeven en toegelicht tot aan het resultaat uit bedrijfsactiviteiten, met daarin een onderscheid tussen onze activiteiten in Nederland en Duitsland. In de winst- en verliesrekening zijn opbrengsten en kosten geschoond voor overheidsvergoedingen die zijn verstrekt om de dienstregeling te continueren terwijl er aanzienlijk minder reizigers waren en andere incidentele en bijzondere boekhoudkundige posten, zoals de bijzondere waardeverminderingen HRN, en er wordt vervolgens aansluiting gemaakt met het resultaat uit bedrijfsactiviteiten zoals gerapporteerd in de jaarrekening.

Het resultaat uit bedrijfsactiviteiten bedraagt € -540 miljoen (2022: € 391 miljoen). Dit resultaat wordt echter sterk beïnvloed door incidentele en bijzondere boekhoudkundige posten. De ontwikkeling van het onderliggend resultaat uit bedrijfsactiviteiten is zodoende een betere graadmeter van onze financiële prestaties. Het onderliggend resultaat uit bedrijfsactiviteiten toont het resultaat uit bedrijfsactiviteiten, geschoond voor incidentele en bijzondere boekhoudkundige posten, en bedraagt in 2023 € -191 miljoen (2022: € -421 miljoen). Hoewel minder negatief dan eerdere jaren sinds de uitbraak van corona, is dit resultaat nog steeds ruim onvoldoende.

De volgende grafiek geeft de ontwikkeling weer van het (onderliggend) resultaat uit bedrijfsactiviteiten in de periode 2019-2023, in miljoenen euro's.

Belangrijke kanttekening bij het (onderliggend) resultaat uit bedrijfsactiviteiten is dat NS, om beter aan te sluiten bij de huidige IT-ontwikkelingen, de werkwijze binnen het IT-domein heeft aangepast. Als gevolg hiervan kunnen sinds 2022 minder IT-uitgaven worden geactiveerd. Dit leidt tijdelijk tot hogere kosten (schatting 2023: € 120 miljoen, 2022: € 117 miljoen) in vergelijking met eerdere jaren, maar door lagere afschrijvingen neemt het cumulatieve resultaatseffect van deze wijziging de komende jaren af naar nul.

Reizigersaantallen na corona

NS heeft over de periode 2021-2023 van de Nederlandse overheid een vergoeding toegekend gekregen om de dienstregeling zo volledig mogelijk te continueren terwijl de reizigersaantallen significant lager waren dan voor de start van de coronapandemie. Over 2023 bedroeg de verantwoording van deze vergoeding (TVOV) € 45 miljoen. Ook is een correctie op de BVOV 2022 van € 14 miljoen verantwoord. De staatssecretaris van I&W heeft NS een financiële maatregel opgelegd voor de afschaling van de dienstregeling in de tweede helft van 2022 in de vorm van een boete ter hoogte van € 1,5 miljoen, die ultimo 2023 is voorzien. Het bedrag dient door NS ingezet te worden ten behoeve van de reiziger. NS heeft hiervoor een plan opgesteld en zal na afloop hierover verantwoording afleggen.

De reguliere opbrengsten in Nederland uit reizigersvervoer zijn met 22% gestegen tot € 2.887 miljoen (2022: € 2.362 miljoen) en de opbrengsten vanuit Stations tot € 483 miljoen (2022: € 437 miljoen). De stijging komt met name doordat 2023 het eerste volledige jaar is zonder coronamaatregelen, waar deze in 2022 tot en met februari nog van kracht waren. Het aantal reizigerskilometers in 2023 ten opzichte van 2019, het laatste jaar vóór corona, was 89% (2022: 76%). Dit niveau blijkt het ‘nieuwe normaal’ qua reizigersaantallen na corona. Nu thuiswerken is ingeburgerd blijven de reizigersaantallen van vooral forensen achter bij het niveau van 2019.

Inflatie

De inflatie in Nederland bedroeg in 2023 3,8%. We hebben in dezelfde periode de tarieven van de meeste treinkaartjes en abonnementen met gemiddeld 4,3% verhoogd. Daarmee is het ‘indexatiegat’ opgelopen over de periode 2021-2022 van 9,4% iets verminderd tot 8,9%. Het ‘indexatiegat’ liep in de periode 2021-2022 juist fors op doordat de inflatie significant hoger was dan de stijging van de treinkaartjes en abonnementen.

Zonder de incidentele posten zijn de bedrijfslasten in Nederland met circa 10% toegenomen tot € 3.545 miljoen (2022: € 3.217 miljoen). De personeelskosten, die bijna de helft van de bedrijfslasten beslaan, zijn gestegen tot € 1.587 miljoen (2022: €1.412 miljoen) door de invulling van de vele vacatures onder vooral het rijdend personeel die eind 2022 nog openstonden (de gemiddelde personeelsbezetting is gestegen met 930 fte), naast de cao-stijging van de lonen (5% per 1 juli 2022 en 3,45% per 1 januari 2023). Daarnaast zijn ook de verantwoorde concessievergoeding en de HSL-heffing, verschuldigd aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gestegen naar € 192 miljoen (2022: € 172 miljoen) en de infravergoeding, verschuldigd aan ProRail, naar € 271 miljoen (2022: € 249 miljoen). Ten slotte is in 2023 sprake van sterk stijgende tarieven voor energie in relatie tot stations, werkplaatsen en kantoren en stijgen de kosten voor energie naar € 25 miljoen (2022: € 9 miljoen). Voor de tractie energie van het materieelpark € 108 miljoen (2022: € 102 miljoen) heeft NS beperkt blootgestaan aan de forse stijging van de marktprijzen. Deze beperkte stijging ondanks de fors hogere energieprijzen is het gevolg van een hedging-strategie waarbij de benodigde tractie-elektriciteit grotendeels was ingekocht voor de periode tot en met 2024. Vanaf 2025 zullen de kosten voor de tractie-elektriciteit fors hoger liggen.

Bijzondere waardevermindering HRN

NS heeft de concessie voor het HRN voor de periode 2025-2033 in december 2023 gegund gekregen van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De gunning van de concessie, maar ook de aangepaste vooruitzichten ten aanzien van de reizigersontwikkeling en de gestegen rente, maakt een herbeoordeling van de bijzondere waardevermindering HRN noodzakelijk. Deze herbeoordeling van de concessieovereenkomst voor het HRN tot en met 2033 resulteert in een bijzondere waardevermindering HRN op de vaste activa van € 402 miljoen. Met name de beperkte verdiencapaciteit van de nieuwe HRN-concessie voor de periode 2025-2033 vergeleken met het marktconforme rendement veroorzaakt deze bijzondere waardevermindering. Samen met de lagere afschrijvingen als gevolg van de in 2020 verantwoorde bijzondere waardevermindering HRN, die NS moest verantwoorden als gevolg van de impact van de coronapandemie op NS, bedraagt het netto-effect van de bijzondere waardeverminderingen HRN tezamen € -318 miljoen. De bijzondere waardeverminderingen HRN veroorzaakt geen kasstromen.

Beperkt negatief operationeel resultaat Duitsland

De situatie in Duitsland is uitdagend. Veel boetes worden opgelegd voor uitgevallen treinen en een lage punctualiteit. Voor een belangrijk deel worden de slechte operationele prestaties veroorzaakt door de uitval van de infrastructuur en de vele onderhoudswerkzaamheden aan het spoor. De boetes worden slechts deels gecompenseerd. Ook de personeelstekorten en een hoog ziekteverzuim veroorzaakten uitval van treinen en zorgden er dan ook voor dat de dienstregeling niet volledig kon worden gereden.

Het resultaat uit bedrijfsactiviteiten vóór incidentele en bijzondere boekhoudkundige posten in Duitsland bedraagt € -5 miljoen (2022: € -2 miljoen). Vanwege de herstructurering in Duitsland zijn de resultaten van 2023 en 2022 niet vergelijkbaar omdat over de diverse vennootschappen in de loop van 2022 weer de controle is verkregen en voor 2022 dus geen volledig jaar is verantwoord. De verwachte toekomstige resultaten zijn neerwaarts bijgesteld. Dit komt onder meer door hogere boetes voor uitval van treinen en lage punctualiteit, die het gevolg zijn van grootschalige werkzaamheden aan de infrastructuur. Ook de sterk gestegen kosten als gevolg van de inflatie en opgelopen energieprijzen, die maar deels worden gecompenseerd, beïnvloeden de toekomstige resultaten negatief. En ten slotte door een verdere verkorting van de werkweek van 38 naar 35 uur als resultaat van de nieuwe cao voor rijdend personeel, die niet wordt gecompenseerd. Vanwege de forse neerwaartse bijstelling van de verwachte resultaten voor de huidige concessies tot en met 2030 is een bijzondere waardevermindering van de activa verantwoord van € 121 miljoen. Inclusief deze bijzondere waardevermindering, en diverse andere bijzondere posten met qua saldo een positief effect van € 13 miljoen, bedraagt het resultaat uit bedrijfsactiviteiten € -114 miljoen (2022: € 2 miljoen).

De voorzieningen die in 2021 zijn getroffen voor de herstructurering en afwaardering zijn gedeeltelijk vrijgevallen. Hiermee is een bedrag gemoeid van € 74 miljoen (2022: € 77 miljoen), dat is grotendeels verantwoord onder de financieringsbaten. Dit volgt op een akkoord met de crediteuren en de curator in relatie tot de insolventieprocedure van de holding Abellio GmbH. Het definitieve insolventieplan moet nog worden vastgesteld en goedgekeurd door de crediteuren en rechtbank.

Nettoverlies

Hieronder is het tweede deel van de winst- en verliesrekening weergeven.

Het resultaat uit beëindigde bedrijfsactiviteiten betreft Abellio in het Verenigd Koninkrijk. In 2018 wijzigde NS de buitenlandstrategie, waarbij besloten werd dat buitenlandse activiteiten moeten bijdragen aan het belang van de Nederlandse reiziger. Door de grote onzekerheden op de Britse spoormarkt en de impact van corona op de reizigersontwikkeling heeft het vertrek uit de Britse markt lang geduurd. In augustus 2022 kwam NS overeen dat Abellio UK verkocht zou worden aan het Britse management. Na de goedkeuring door de Britse opdrachtgevers, waaronder het Department for Transport, en diverse instanties is op 28 februari 2023 het verkoopproces afgerond. Hiermee ligt voor NS de focus vooral op Nederlandse reiziger, zowel binnenlands als internationaal. Het resultaatseffect van de beëindigde bedrijfsactiviteiten over de eerste twee maanden bedraagt per saldo € 10 miljoen.

Door het resultaat uit bedrijfsactiviteiten en de bijzondere posten daarin, gecombineerd met bovenstaande, rapporteert NS een nettoverlies van € -380 miljoen (2022: € 574 miljoen winst).