Beheersing van risico’s
Onze bedrijfsvoering gaat gepaard met onzekerheden. Risicomanagement is het bewust omgaan met onzekerheden die een negatieve invloed kunnen hebben op het realiseren van de strategische doelstellingen.
Inrichting van de risicobeheersing
Om risico’s blijvend integraal te beheersen, passen we het risicomanagementsysteem aan op interne en externe ontwikkelingen. Met planningen en analyses maken we de toekomstige impact van onzekerheden en risico’s expliciet en krijgen we een beter beeld van de betrouwbaarheid van plannen, beleidskeuzes en het risicobudget bij projecten. Dit ondersteunt onze besluitvorming.
Vastlegging en rapportage
Geïdentificeerde risico’s hebben we met de risico-eigenaar in risicoregisters vastgelegd en scoren we met behulp van één uniforme risicomatrix. Per kwartaal rapporteren we over de voornaamste risico’s per bedrijfsonderdeel aan de raad van bestuur. Die bespreekt de risico’s als onderdeel van de planning- en controlcyclus. Risico’s buiten de risicobereidheid worden direct gerapporteerd en indien nodig geëscaleerd. De raad van bestuur rapporteert en legt op zijn beurt verantwoording af over het systeem van risicobeheersing en interne controle aan de raad van commissarissen na bespreking daarvan in de Risk- en Auditcommissie.
Risicobereidheid en toleranties
De risicobereidheid en nagestreefde risicobeheersing over zes risicothema’s van NS (veiligheid, compliance, operatie, financiën, reputatie en MVO) staan in zogeheten ‘risk appetite statements’. Aan alle risicothema’s hebben we concrete prestatie-indicatoren gekoppeld met kwantitatieve bandbreedtes. De risicobereidheid wordt jaarlijks per thema door de raad van bestuur geëvalueerd en indien nodig aangepast. De risicobereidheid van NS is in 2023 ongewijzigd ten opzichte van 2022. Periodiek evalueren we aan de hand van een risicomatrix fraudescenario’s (zowel intern als extern) en wordt dit afgezet in de onderstaand NS brede risicomatrix en worden daar waar nodig maatregelen getroffen om risico's te beperken. In lijn met voorgaande jaren hebben we geen fraude risico’s onderkend binnen onze top-9 concernrisico’s zoals hieronder opgenomen.
Een toelichting bij de risico's verschijnt als pop-up bij het aanklikken van een risico in onderstaand schema.
De individuele risico’s staan in de risicomatrix. Hoe verder naar rechts een risico staat (van A tot F), des te groter de kans van optreden. Hoe verder naar boven (van 1 tot 7), des te groter de impact op de doelstellingen van NS als het risico optreedt. De kleuren geven aan hoe het risico zich verhoudt tot de risicobereidheid en op welk niveau binnen NS het eventuele restrisico moet worden geaccepteerd indien niet meer mitigerende maatregelen (kunnen) worden genomen.
Belangrijkste ontwikkelingen in risicoprofiel ten opzichte van 2022
Het risicoprofiel in de thema’s operatie, veiligheid en financiën blijft hoog. De thema’s compliance, reputatie en MVO bevatten geen risico’s die vallen in de top 10 maar classificeren lager.
Operatie: de grootste risico's liggen op het gebied van infrastructuur, wat leidt tot toenemende hinder en impact op productstappen en materieel, met name door een vertraagde introductie van de ICNG en onverwachte uitval. Het personeelstekort-risico daalde in 2023 licht voor NS, omdat we onze bedrijfsvoering er beter op hebben ingericht. De combinatie van risico’s in dit thema maakt de operatie buiten kwetsbaar.
Financiën: de omzet ontwikkelde zich in 2023 beter dan verwacht. Het aantal reizigerskilometers ligt echter nog steeds lager dan vóór corona. Daarnaast zijn de kosten voor salarissen, materieel, materialen, onderdelen en financiering in 2023 gestegen als gevolg van de inflatie en stijgende rente. Het zogenoemde ‘indexatiegat’, opgelopen sinds 2021, bedraagt 8,9%.
Veiligheid: het reizen per spoor blijft een van de veiligste vormen van mobiliteit. Echter merken we de effecten van de toenemende verruwing van de samenleving en interne personeelstekorten op de sociale veiligheid. Daarnaast nemen de risico’s rondom cybersecurity toe.