Fossielvrij ondernemen

NS wil in 2040 volledig fossielvrij zijn. Dat betekent dat we op elk moment van de dag en elke dag van de week groene elektriciteit gebruiken voor zowel het rijden van treinen als voor onze gebouwen en kantoren. Om dat te bereiken, richten we ons op de zogeheten trias energetica:

• Energiebesparing

• Duurzame opwek op eigen terreinen en gebouwen

• Aanschaf van fossielvrije energie
  
  

Energieverbruik door NS

NS verbruikte in 2023 1.212 GWh aan elektriciteit, 21 TJ warmte en 5,6 miljoen m³ gas voor treinen, stations, werkplaatsen en kantoren. Onze busleveranciers gebruikten 2 miljoen liter diesel. Omgerekend naar GWh was dit in totaal 1.293 GWh aan energie (2022: 1.230 GWh). Deze stijging wordt verklaard door een hoger energieverbruik door treinen. Met onze Warmte Koude Opslag op 6 stations wekten we het equivalent van 21 GWh aan warmte en koude op.
Het energieverbruik van treinen per gereden reizigerskilometer noemt NS energie-efficiëntietractie. In de grafiek staat de energie-efficiëntietractie samen met het totale energieverbruik van onze treinen en treinvervangend busvervoer. De reizigerskilometers bedragen over 2023 15,5 miljard, dat is 17% meer dan 2022. Door de betere bezetting van de treinen gebruikten we veel minder energie per reizigerskilometer. In 2023 was het energieverbruik per reizigerskilometer 72,0 Wh, wat een verbetering is ten opzichte van 2022 (83,3 Wh/rkm). 

Totale CO₂-uitstoot van NS

Bij het meten van CO₂ maken we conform het GHG Protocol onderscheid tussen scope 1, 2 en 3. In dit jaarverslag rapporteren we over scope 1, scope 2 en deels scope 3.

Berekenen van scope 2-uitstoot

Scope 2-uitstoot wordt op twee manieren berekend: locatie-gebaseerd en markt-gebaseerd. Daarbij hanteren we zelf nog een methode waarin we rekening houden met het matchen van opwek en verbruik:

• Locatie-gebaseerd: de CO₂-uitstoot van de energie die NS per jaar gebruikt, als we helemaal geen duurzame energie zouden inkopen. Met deze meetmethode zou onze totale uitstoot in 2023 ongeveer 410 kiloton CO₂ bedragen: 372 kiloton door het rijden van treinen en 38 kiloton voor de gebouwen. De daling in uitstoot ten opzichte van het jaar 2022 is een gevolg van een nieuwe emissiefactor. Voor berekeningen over 2023 gebruiken we nieuwere, actuelere cijfers die in januari 2024 zijn vrijgegeven voor de CO₂-uitstoot van elektriciteit per energie-eenheid. Deze cijfers zijn lager omdat het aandeel van duurzame energie in de Nederlandse energiemix is toegenomen. Het absolute energieverbruik is in 2023 hoger dan 2022 maar per reizigerskilometers veel lager. 

• Markt-gebaseerd: deze methode houdt rekening met de contractuele instrumenten die NS heeft gebruikt voor de aankoop van elektriciteit, waaronder eventuele garanties van oorsprong die aantonen dat de elektriciteit is opgewekt uit hernieuwbare bronnen. In 2023 was de hoeveelheid elektriciteit die NS verbruikte op jaarbasis gelijk aan de hoeveelheid hernieuwbare elektriciteit die door onze energieleverancier werd geproduceerd en aan ons werd toegewezen. Dit resulteert in een netto-uitstoot van nagenoeg 0 kiloton CO₂ voor treinoperaties.

• Matching: de CO₂-uitstoot van de uren dat we meer energie verbruikten dan er werd opgewekt aan duurzame energie en we dus afhankelijk waren van fossiele bronnen. In 2023 was de tractie uur-matching circa 60%. Dit betekent dat we afgelopen jaar ongeveer 40% van de tijd op uurniveau afhankelijk waren van fossiele elektriciteitsbronnen. Hiermee was onze uur-matching uitstoot ongeveer 172 kiloton CO₂.

Scope 3

Het afgelopen jaar hebben we voor het eerst de volledige scope 3-uitstoot in kaart gebracht als onderdeel van onze verbintenis met het zogeheten Science Based Targets initiative (SBTi) uit 2021. Dat is nodig om te zorgen dat onze bedrijfsbrede emissiereducties zowel op korte als lange termijn in lijn zijn met de laatste klimaatwetenschap van het IPCC, met als doel de mondiale temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C. Halverwege 2023 hebben we de documentatie ingediend bij SBTi ter validatie. De uitkomst is nog niet ontvangen. Daarnaast bereiden we ons voor om volgend jaar onze klimaatmitigatie- en klimaatadaptatieplannen waar mogelijk volgens de CSRD-richtlijnen te rapporteren. In de tabel hieronder nemen we alleen voor scope 3 de uitstoot van het treinvervangend busvervoer op omdat we deze waarden al inzichtelijk hebben. 

Sinds 2019 bieden we CO₂-neutraal treinvervangend vervoer met bussen die direct en indirect gebruikmaken van hernieuwbare brandstoffen. Na de aanpassing van de emissiefactor voor hernieuwbare brandstoffen in 2021, compenseren we ook de resterende emissies van CO₂-equivalanten via Verified Emission Reductions van Gold Standard, specifiek met 700 ton CO₂ aan kredieten uit het Kayseri Molu Landfill Gas to Energy Project in Turkije uit 2016

Totale CO₂-uitstoot NS, per methode (in kiloton CO₂)

• *Er wordt uitgegaan van CO₂-equivalenten, dus ook andere broeikasgassen met Global Warming Potential worden waar mogelijk meegenomen.
• **Scope 3 in bovenstaande tabel betreft alleen Treinvervangendbusvervoer.

In de volgende tabel staat de CO₂-uitstoot per reizigerskilometer op basis van market-base. Hiermee kunnen we de uitstoot van treinreizen vergelijken met andere vervoersmiddelen.

• *Er wordt uitgegaan van CO₂-equivalenten, dus ook andere broeikasgassen met Global Warming Potential worden waar mogelijk meegenomen.

Duurzame opwekking van eigen terreinen en gebouwen

NS zet gebouwen en gronden in voor de opwek van duurzame energie. Op daken van een aantal NS-onderhoudslocaties liggen circa 3.000 zonnepanelen. Op daken van een aantal NS-onderhoudslocaties liggen circa 3.000 zonnepanelen. In 2023 hebben wij een opwek van duurzame energie van meer dan 590.000 KWh gemeten, wat gelijk is aan het jaarlijks energieverbruik van 190.000 huishoudens. In de buurt van station Amsterdam Sloterdijk ligt sinds 2021 het windmolenpark Nieuwe Hemweg. De zes windturbines wekken op jaarbasis voor circa 10.000 huishoudens aan energie op. We willen het aandeel duurzame energie via opwek door eigen opwekinstallaties blijven vergroten.

Aanschaf van fossielvrije energie

NS koopt energie in via energieleveranciers. We hebben verschillende contracten voor het leveren van stroom voor treinen, stroom voor ons vastgoed en aardgas voor het verwarmen van onze gebouwen. Ons huidige elektriciteitscontract voor het leveren van stroom aan onze treinen loopt eind 2024 af. Daarom hebben we in 2023 namens de spoorsector (onder de naam coöperatie VIVENS) een aanbesteding gedaan voor stroom en garanties van oorsprong (GvO’s) voor het laten rijden van treinen. PZEM en Shell gaan NS vanaf 1 januari 2025 voor drie jaar voorzien van de levering van duurzame elektriciteit respectievelijk GvO's.

Het was de voorkeur van NS alle duurzame energie in Nederland op te (laten) wekken. Dat konden we helaas niet uitvragen. Gezien de grootte van het contract zijn we verplicht Europees aan te besteden en daaruit vloeit voort dat de energie ook uit heel Europa kan komen. NS wilde ook het liefst zelfstandig een nieuw contract afsluiten in plaats van met de sector: 85% van de totale omvang van het contract betreft namelijk energie voor NS. Helaas bleek een zelfstandig contract per 2025 niet haalbaar: het is technisch nog niet mogelijk te bepalen hoeveel elke vervoerder exact gebruikt. 

We zijn wel blij dat het in deze moeilijke energiemarkt gelukt is om nieuwe partners te vinden. We verwachten dat de technologische mogelijkheden voor energieopwekking en -opslag de komende jaren fors toenemen. NS bereidt zich voor om na dit contract minder afhankelijk te zijn van fossiele back-up, voor de momenten dat de zon niet schijnt en het niet waait. Bijvoorbeeld door opslagcapaciteit en zogeheten uur-matching. Daarbij liggen het moment van opwekken en gebruik dichter bij elkaar. Bovendien hebben we afgelopen jaar een aantal windparken in het contract van stroom voor treinen vervangen door twee zonneparken in Nederland met als doel de uur-matching te verhogen.

Sinds 2023 kopen we voor aardgas geen GvO’s meer. Die certificaten zijn schaars en duur geworden. In de huidige markt geeft het kopen van groen-gas-GvO’s een beperkte impuls aan de markt om meer groengasinstallaties te plaatsen. De impact van geen GVO’s meer inkopen voor aardgas op de toegestane te rapporteren emissies, is af te lezen uit de tabel hierboven. De emissies van stations en gebouwen scope 1 bedroegen 12 kiloton C0₂ in 2023 tegenover slechts 2,5 kiloton in 2022.