Voorwoord van de president-directeur

2023 had voor NS twee gezichten. We startten het jaar veelbelovend, maar over de operationele prestaties in de tweede helft van het jaar zijn we allerminst tevreden. Voor reizigers is het immers belangrijk dat ze elke dag opnieuw van de trein op aan kunnen. Met de gunning van de Hoofdrailnetconcessie 2025-2033 kijken we positief naar de toekomst.

Als we terugkijken op 2023 dan kunnen we niet om enkele ingrijpende gebeurtenissen heen. Allereerst kwam in maart een van onze machinisten bij Maarn om het leven door een aanrijding met een andere NS-trein. Zo’n afschuwelijk bericht raakt de hele organisatie diep. Begin april vond er een vreselijk spoorongeval plaats bij Voorschoten, waarbij een Intercity deels ontspoorde door een aanrijding met een kraan die aan het spoor werkte en even daarvoor was aangereden door een goederentrein. Bij dit ongeval overleed de kraanmachinist en raakten ongeveer dertig inzittenden gewond, onder wie ook NS-collega’s. Verder had ook de urenlange IT-storing in de Amsterdamse verkeersleidingspost van ProRail veel impact op reizigers en collega’s in de wijde regio.

Teleurstellende operationele prestaties

Tot de zomer ging het met de operationele prestaties van NS stapsgewijs de goede kant op. Er gingen 1.200 nieuwe hoofdconducteurs en machinisten aan de slag. We reden weer vaker op tijd, met langere treinen en de zitplaatskans ging omhoog. De kwaliteit van onze dienstverlening zat in de lift.
Vanaf augustus zorgde een samenloop van omstandigheden voor zand in onze raderen, zoals werkzaamheden, verstoringen en het warme weer. Ook ontstond er groeiend ongemak voor reizigers en collega’s doordat door hoge onttrekking van materieel minder treinen beschikbaar waren, terwijl de drukte zeker in de hyperspits aanzienlijk toenam. De introductie van de Intercity Nieuwe Generatie verliep niet zoals gepland en dat had veel effect op de prestaties op de HSL, net als de snelheidsbeperking op een deel van de HSL bij Rijpwetering en de aangepaste dienstregeling bij werkzaamheden.
Het onder controle krijgen van alle problemen kostte ons veel tijd en leidde tot teleurstellende operationele prestaties, met name tijdens verstoringen of werkzaamheden, zoals bij Rotterdam Centraal in november en december. Als we de jaarcijfers vergelijken met andere jaren, lijken deze resultaten misschien mee te vallen. Maar achter de cijfers gaan negatieve individuele reiservaringen schuil die niet in gemiddelden te vatten zijn. We werken er hard aan om de prestaties weer op het niveau te brengen dat reizigers van ons verwachten. 

Langdurig werken aan een betere treinreis

De gunning van de Hoofdrailnetconcessie 2025-2033 is voor ons een grote aansporing om de komende jaren beter voor de dag te komen. Het besluit biedt zekerheid aan onze organisatie. Het is ook goed nieuws voor Nederland, want dankzij de gunning kunnen we langdurig blijven werken aan een mooiere, betere en duurzamere treinreis en een sterk en samenhangend spoornetwerk. Daarmee kunnen we een belangrijke rol blijven spelen in het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken. Denk aan de mobiliteitsagenda, de klimaatopgave en de bereikbaarheid van een miljoen nieuwe woningen. Als mede-eigenaar van stations zijn we onder meer betrokken bij gebiedsontwikkelingen voor wonen, werken en recreëren in Amsterdam, Utrecht en Den Bosch. En wie met NS reist in plaats van met de auto, draagt bij aan het oplossen van het klimaatprobleem. We hebben met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat afgesproken om in de nieuwe concessie te meten hoeveel CO₂ er met treinreizen wordt vermeden. We zien kansen om dit nog nadrukkelijker onder de aandacht te brengen bij werkgevers als onderdeel van hun mobiliteitsbeleid .

Ook belangrijk: met de zekerheid van de hoofdrailnetconcessie blijven we een aantrekkelijke werkgever om voor te werken. Afgelopen jaar zijn we erin geslaagd om in korte tijd veel nieuwe conducteurs en machinisten te werven, waardoor we stap voor stap weer een betere dienstregeling konden rijden. Desondanks hebben we nog steeds een tekort aan technici en monteurs. Om dat tegen te gaan, hebben we in 2023 specifieke maatregelen genomen, zoals meer werving, een extra TechniekFabriek, nieuwe opleidingen en technische oplossingen om onderhoud beter te organiseren.

Financiële uitdaging blijft

Financieel worstelen we nog steeds met de naweeën van corona. Over 2023 leden we opnieuw verlies. Reizigersaantallen stijgen, maar hoge inflatie en daardoor sterk stijgende kosten voor bijvoorbeeld lonen, IT, energie en materiaal helpen niet. Toch berekenen we dat niet geheel door in het treinkaartje, om zoveel mogelijk mensen met de trein te kunnen laten reizen. Tegelijkertijd willen we blijven investeren voor de Nederlandse reiziger, onder meer in aanschaf en modernisering van treinen. 

Met plezier aan het werk blijven

We blijven ook investeren in onze medewerkers. Er is nog een hoop werk te doen om ervoor te zorgen dat iedereen gezond en met plezier bij NS werkt. Het ziekteverzuim is hoog en op het gebied van sociale veiligheid kan en moet het beter: het aantal incidenten met agressie is sinds 2019 zorgwekkend gestegen . Onze medewerkers op de trein en op de stations zijn hiervan vaak het slachtoffer. Dat is onacceptabel. Daarom troffen we vorig jaar weer veel extra maatregelen: 100% ingangscontroles op diverse stations, personeel met bodycams, meer toezicht en betere samenwerking met lokaal gezag. Maar het is heel frustrerend als medewerkers te weinig bevoegdheden hebben of als politie niet snel genoeg beschikbaar is. Er zitten grenzen aan wat we als NS zelf kunnen doen en er is hulp nodig van de rijksoverheid en instanties om beter te kunnen ingrijpen en handhaven. Afgelopen jaar zijn gesprekken gestart met de vakbonden om te komen tot een nieuwe cao.

Rijden in en naar het buitenland

De buitenlandactiviteiten van NS moeten bijdragen aan het belang van de Nederlandse reiziger. Abellio UK is eind februari 2023 overgedragen aan het management van Abellio UK. Abellio blijft in Duitsland een beperkt aantal concessies rijden in Nedersaksen en Midden-Duitsland. Het zogeheten Deutschlandticket – een kaart van 49 euro waarmee reizigers een maand lang onbeperkt met regionaal openbaar vervoer kunnen reizen – heeft bij Abellio geleid tot reizigersgroei en laat zien dat er mogelijkheden zijn om reizen met de trein te stimuleren. Echter, er is veel overlast op het Duitse spoor door verstoringen in de infrastructuur en werkzaamheden die nodig zijn om het spoor te moderniseren. Dit leidt tot veel vertraging en uitval van treinen en overlast voor reizigers. De komende jaren voorzien we dat onze Duitse collega’s en reizigers veel last van hinder blijven houden. 
We houden vast aan onze ambitie om grensoverschrijdend te opereren. Voor bestemmingen als Parijs, Berlijn en Londen is de trein al een volwaardig alternatief voor het vliegtuig. Opnieuw verkochten we meer internationale tickets. Vanaf komende zomer rijden er nieuwe ICE’s naar Frankfurt en rijden we met onze gloednieuwe ICNG België naar Brussel. Dat is veelbelovend!

Vooruitblik

De trein heeft een rooskleurige toekomst. Om daar klaar voor te zijn, gaan we in 2024 samen met ProRail en onze andere partners door met de verbeteringen aan en op het spoor. Er gaan opnieuw werkzaamheden en verbouwingen plaatsvinden. Door drukte op het spoor in combinatie met beperkingen aan de infrastructuur en de verwachte toename van reizigers blijft het noodzakelijk om na te denken over oplossingen om reizigers beter te spreiden en nieuwe collega’s te blijven werven. We draaien er niet omheen dat dit de komende jaren bij momenten nog tot hinder zal leiden. Maar het is echt nodig om nu de basis op orde te brengen, zodat we Nederland duurzaam bereikbaar kunnen houden.    

Dankwoord voor de medewerkers

In mijn eerste volledige jaar als president-directeur ben ik onder de indruk geraakt van de veerkracht en expertise van al onze ruim 20.000 collega’s. Dankzij hen doet de trein ertoe en is NS van groot belang voor de bereikbaarheid en duurzame toekomst van Nederland. Namens de RvB wil ik hen heel hartelijk danken voor hun inzet. Ik dank ook de voltallige medezeggenschap, de samenwerkingspartners, de raad van commissarissen en de aandeelhouder voor hun betrokkenheid en het in ons gestelde vertrouwen. Aan ons de taak om dat vertrouwen ook volgend jaar weer waar te maken.

Namens de raad van bestuur,

Wouter Koolmees
President-directeur