Sociale veiligheid 

De afgelopen jaren is een duidelijke toename merkbaar in de maatschappij van verharding, asielzoekersproblematiek, seksueel grensoverschrijdend gedrag, wapenbezit, personen met onbegrepen gedrag en polarisatie in de samenleving. Ook NS wordt hiermee geconfronteerd, maar kan dit niet alleen oplossen. 

NS wil een veilige reis- en werkomgeving bieden, waar reizigers zich prettig voelen en medewerkers optimaal hun werk kunnen doen. Helaas steeg in 2024 het aantal agressie-incidenten tegen NS-collega’s ten opzichte van 2023 (1.095 t.o.v. 1.042). 

Het aantal medewerkers dat letsel opliep vanwege agressie is fors toegenomen. We zien ook dat de agressie heftiger is geworden, met name tegen onze medewerkers Veiligheid & Service. In 2024 waren meer medewerkers V&S betrokken per incident en nam het letsel bij deze functiegroep fors toe. Deze collega’s worden op basis van data en concrete informatie gericht ingezet op de plekken waar hun aanwezigheid er het meest toe doet. Zij nemen ook lastige situaties over van (trein)personeel, wat in sommige gevallen later op het station escaleert. 

Maatregelen 

Onze maatregelen om de sociale veiligheid te verbeteren, richten zich vooral op stations en trajecten met relatief veel meldingen en incidenten. We zetten in 2024 op die plekken onder andere extra medewerkers V&S in, hielden acties en zetten beveiliging – soms met honden – in op stations en in treinen.

#wijstaanstil 

NS bracht in 2024 het maatschappelijke probleem van agressie in het openbaar vervoer landelijk onder de aandacht. Onder de noemer #wijstaanstil stonden de NS-treinen op zaterdag 20 april om 22.30 uur in heel Nederland drie minuten stil en sloten de stationswinkels van NS hun deuren. Andere OV-bedrijven waren solidair en zetten ook hun treinen, bussen, trams en metro’s stil. De aanleiding van de actie was een geweldsincident een week eerder, waarbij een hoofdconducteur in een trein van een trap was geduwd. De actie hielp om het onderwerp hoger op de politieke agenda te kregen, heeft geleid tot voorstellen in regeerakkoord en het onderwerp als prioriteit van de staatssecretaris.

Bodycams 

NS voerde een pilot uit waarbij in totaal 120 collega’s, hoofdconducteurs en servicemedewerkers, zes maanden lang een bodycam droegen. Doel van de pilot was te onderzoeken of dragen van een bodycam de veiligheid en het veiligheidsgevoel van collega’s verhoogt. Uit de evaluatie bleek dat de deelnemers zich inderdaad veiliger voelden en dat de bodycam een de-escalerend effect had. Het effect van het dragen van een bodycam was sterker tijdens avonduren. Ook reizigers reageerden positief en steunden het idee om meer NS-personeel van bodycams te voorzien. We onderzoeken de mogelijkheid om hoofdconducteurs permanent bodycams te laten dragen en de toepassing van de bodycam bij de groep medewerkers van Service Stations. 

Daarnaast zijn er ook andere maatregelen genomen en acties ondernomen. Zo is er op station Utrecht Centraal en op Rotterdam Centraal als pilot een interventiemedewerker onbegrepen gedrag begonnen. Er is een pilot gestart met een operationeel en regionaal coördinator Veiligheid & Service. En het rookverbod op stations is opnieuw onder de aandacht van de reizigers gebracht. 

Overheidspartners nodig 

We nemen als bedrijf onze verantwoordelijkheid, maar lopen tegen de grenzen aan van wat we als vervoerder kunnen en wettelijk mogen. We hebben onze (overheids)partners hard nodig bij het aanpakken en financieren van het vraagstuk van sociale veiligheid. Zo hebben we de overheid opnieuw nadrukkelijk verzocht snel de mogelijkheid door te voeren voor boa’s van NS om zelfstandig verdachten te kunnen identificeren. Ook is weer de handelingsverlegenheid onder de aandacht gebracht die onze boa’s ervaren in heterdaad situaties die buiten hun bevoegdheden vallen. Net als het inregelen van bevoegdheden om bij internationaal treinvervoer op te treden op grensbaanvakken.

Veilig vervoer tijdens evenementen 

Grote evenementen zoals sportwedstrijden, festivals en concerten trekken veel treinreizigers. Deze evenementen vinden vaak tegelijkertijd plaats. Hierdoor ontstaan grote reizigerspieken in het openbaar vervoer. Samen met andere vervoerders en publieke dienstverleners, zoals de politie, speelt NS een cruciale rol in het faciliteren van een veilige heen- en terugreis van evenementbezoekers. Ons uitgangspunt is dat veilig personenvervoer alleen mogelijk is als de risico’s voldoende beheersbaar zijn. Veiligheid van reizigers en medewerkers staat altijd voorop. Ook in 2024 probeerden we tijdig met betrokken partijen en organisatoren te spreken om snel en goed in kaart te hebben wat wel of niet mogelijk is op drukke dagen op evenementenlocaties.

We blijven aandacht vragen bij gemeenten en veiligheidsregio’s om NS vroegtijdig te (laten) betrekken bij vergunningverlening aan en organisatie van evenementen. Zo willen we last-minute interventies voorkomen, zoals het gedwongen sluiten van een station of het tijdelijk stilleggen van het treinverkeer. NS was hierover ook in gesprek met de evenementenbranche, bijvoorbeeld Dutch Grand Prix, en de KNVB. In september heeft NS een bereikbaarheidsconvenant afgesloten met de gemeente Amsterdam, ProRail, de Vervoerregio Amsterdam, de politie, het GVB en diverse evenementenlocaties. Hierin zijn afspraken gemaakt over de organisatie en bereikbaarheid van evenementen in het Amsterdamse ArenA-gebied. Zo komen knelpunten rondom vervoer tijdig op tafel en kunnen mitigerende maatregelen worden genomen.

Demonstraties in stations 

Ook dit jaar vonden op diverse stations demonstraties plaats. NS vindt stations geen geschikte locatie voor demonstraties. Het maakt daarbij niet uit voor welk doel een demonstratie is. Demonstranten zorgen voor hinder voor reizigers en brengen de doorstroom van reizigers op het station of de stationshal mogelijk in gevaar. Demonstraties kunnen leiden tot onveilige situaties en een onveilig gevoel bij reizigers en collega’s.
We geven geen toestemming voor demonstraties, maar kunnen ze ook niet voorkomen. Het beperken van demonstraties of eventueel verbieden is de taak van gemeenten, politie en het openbaar ministerie. NS stond in 2024 in nauw contact met hen over passende kaders en maatregelen voor de veiligheid van collega’s, reizigers en eigendommen. 

Incidenten met agressie

Elk incident met agressie heeft grote impact op onze medewerkers. NS stimuleert hen om melding van agressie te maken. Het afgelopen jaar zijn er 1095 incidenten gemeld van fysieke en verbale agressie tegen medewerkers in de A-categorie (ernstigste incidenten). Dat is een stijging van 5% ten opzichte van het jaar ervoor (2023: 1.042). De meest voorkomende aanleiding voor een incident was aanspreken op gedrag. Bij 46% van de A-categorie agressie- incidenten was dit het geval. In de trein daalde het aantal incidenten met aanleiding controle op het vervoerbewijs van 284 in 2023 naar 278 in 2024. Op het station was dit afgelopen jaar 137 keer de aanleiding (2023: 111) voor een incident. 

De incidenten betroffen vormen van bedreiging (355), daarnaast was er in 336 gevallen sprake van lichamelijk geweld. Verder was er sprake van bespugen (199), wederspannigheid (177), dreigen met een wapen (16), seksueel fysiek geweld (10) en discriminatie van een medewerker (2).
In de trein is het aantal agressie-incidenten in de A-categorie gedaald: 458 in 2023 tegenover 438 in 2024, een daling van 4%. Op het station is dit aantal incidenten gestegen met 13% (581 in 2023 tegenover 655 in 2024). Van het geüniformeerde personeel waren 1.445 medewerkers betrokken bij enige vorm van fysieke agressie (2023: 1.007). 

Het aantal letselgevallen steeg met 34%: in 2024 waren er 338 letselgevallen als gevolg van agressie tegen medewerkers (2023: 252). Dit betreft voor het grootste deel licht letsel (88%). In 297 gevallen ging het om geüniformeerde medewerkers van NS (2023: 223), waarvan 224 medewerkers Veiligheid & Service (2023: 141). 

Overlast of onveilig gevoel melden via WhatsApp of sms 

Via de media en stickers in de treinen wijzen we reizigers extra op de mogelijkheid om bij een onveilig gevoel of overlast in de trein via Whatsapp contact op te nemen met de Meldkamer NS. Reizigers maakten hier 4.308 keer gebruik van (2023: 4.449). Dat is 3% minder dan in 2023. Het aantal meldingen is 4% van het totale aantal meldingen dat de Meldkamer NS bereikte. Onder andere door een actueel meldingenoverzicht en actief cameratoezicht zetten we personeel daar in waar hun aanwezigheid er het meest toe doet. Zo willen we incidenten voorkomen en het gevoel van veiligheid vergroten.