Terugblik en vooruitblik op de HRN-concessieperiode

NS kreeg eind 2023 de concessie voor het hoofdrailnet 2025-2033 gegund van het ministerie van IenW. Dat is een blijk van vertrouwen. We zetten ons ook tijdens de nieuwe concessieperiode volledig in om onze reizigers een comfortabele en duurzame reis te bieden met een betrouwbare dienstregeling en een prettig verblijf op onze stations.

Tien jaar

Het begin van deze nieuwe concessieperiode markeerde ook de afsluiting van onze vorige concessie die liep van 2015 tot en met 2024. Tien jaar lijkt niets, bezien vanuit de lange traditie waarin we geworteld zijn: al meer dan 185 jaar brengen we reizigers van A naar B. Maar als je elke dag met ons reist, en veel hoogte- en dieptepunten meekrijgt, is tien jaar juist weer een flinke periode. 

We hebben een rol van betekenis in het leven van onze reizigers, dat is een voorrecht om behoedzaam mee om te gaan. We brengen forensen naar hun werkplek, grootouders naar hun kleinkinderen, vriendengroepen naar de stad. Al deze mensen hebben hun eigen – soms veranderende – reisbehoeften en daar proberen we op in te spelen.

Een greep uit wat we deden

NS faciliteerde In de afgelopen concessieperiode 3,2 miljard treinreizen. Met de OV-fiets zijn ruim 40.700.000 ritten gemaakt. We introduceerden met ProRail en gemeenten de mogelijkheid om 24 uur achtereen gratis je fiets te stallen. In Utrecht openden we de grootste fietsenstalling van Europa. Ook de andere stations die vallen onder de Nieuwe Sleutelprojecten kregen grote stallingen. Net als Amsterdam Centraal. We voegden tal van nieuwe mogelijkheden in de NS-app toe en ontwikkelden het e-ticket.

We zwaaiden de iconische trein Mat’64 uit en brachten een nieuwe Intercity, de ICNG, in het landschap. De Sprinters Nieuwe Generatie en de Flirts versterkten onze vloot, we moderniseerden onze VIRM-treinen en zeiden na jaren trouwe dienst andere treinen definitief gedag, waaronder de DDM1 en de SGM. We gingen de strijd aan tegen graffiti, maar konden niet voorkomen dat tags van graffiti-artiesten onze reizigers het uitzicht soms benamen.

Het aantal agressiegevallen nam - zeker tijdens en na corona - toe en we troffen allerlei maatregelen om de sociale veiligheid te verbeteren. Variërend van het gebruik van bodycams door onze medewerkers Veiligheid & Service, tot een oproep aan de politiek om onze boa’s meer bevoegdheden te verlenen tot een pilot met inzet van interventiemedewerkers onbegrepen gedrag.

De nieuwbouw van Utrecht Centraal werd voltooid en station Assen, dat twee toonaangevende architectuurprijzen won, vernieuwd. Arnhem Centraal heropende na een complete metamorfose haar deuren. Ook de stations Delft, Eindhoven en Tilburg werden drastisch verbouwd. Station Ede-Wageningen werd met de grond gelijkgemaakt en weer opgebouwd in een nieuwe, betere versie waarbij het voorbereid is op de toekomst. Amsterdam Centraal werd uitgebreid met de IJ-hal en passages. We namen afscheid van stations en openden nieuwe stations. We plaatsten AED's op de stations en breidden de reisassistentie uit naar alle stations op het hoofdrailnet. 

De reistijd naar Berlijn werd verkort en het treinaanbod naar België vergroot. We trotseerden stormen en liepen vast in de sneeuw. Er werd gestaakt en we brachten duizenden bezoekers naar de Dutch Grand-Prix en wandelaars naar de Nijmeegse Vierdaagse. We vonden honderden paraplu’s en ontwikkelden een online selfservicetool om het rechtmatige eigenaren gemakkelijk te maken hun verloren spullen terug te krijgen. We introduceerden het gratis Kids Vrij abonnement en de Jongeren Dagkaart Dal. En wie z'n dorst wilde lessen, kon terecht bij een van de ruim 200 watertappunten die we op de stations plaatsten. 

We werden geconfronteerd met verschrikkelijke ongelukken, zoals bij Hooghalen en Voorschoten, en maakten ons hard voor de aanpak van de NABO’s (niet actief beveiligde overwegen). We investeerden veel tijd in suïcidepreventie en gaven voorlichting op scholen over de gevaren van spelen in de buurt van het spoor.

We braken ons hoofd over de drukke spits en probeerden reizigers te verleiden meer verspreid over de dag te reizen. We startten samenwerkingsverbanden met ROC’s en zorgden voor stages in ons bedrijf. Beperkingen in de infrastructuur en kapotte treinen speelden ons parten en zorgden voor vertraging. Ondanks veel gepoets en geboen, bleven de treinen te vuil en machinisten sprongen bij om meer treinen te kunnen wassen. We brachten de koninklijke familie naar Koningsdag in Tilburg en faciliteerden de mogelijkheid om te stemmen op stations. We introduceerden het Groepsticket en hadden last van de fraude die ermee werd gepleegd. 

Wij hadden in 2019 operationeel een topjaar en dat waardeerden onze reizigers, we zagen ons daarna geconfronteerd met een nieuwe werkelijkheid: de coronatijd. We hielden het land in beweging zodat iedereen met een cruciaal beroep naar zijn werk kon gaan. Maar moesten tegelijkertijd anderen vragen de trein niet te nemen als het niet absoluut noodzakelijk was. In de coronaperiode ontdekte Nederland massaal het thuiswerken en bleef dat omarmen ook al konden we terug naar kantoor. Dit leidde tot minder reizigers. Forensen kozen vooral de dinsdag en donderdag om naar het werk te gaan, waardoor op die dagen de treinen in de spits doorgaans heel vol zijn.

We begonnen met een omvangrijk besparingsprogramma, de inflatie baarde ons grote zorgen en we gingen met de politiek in gesprek over de prijs van het treinkaartje. We begrepen onze reizigers als ze zuchtten onder de last van werkzaamheden, maar snapten ook heel goed dat deze nodig zijn om het voor de toekomst beter te maken. We leerden dat dassen en bevers een dienstregeling kunnen ontregelen en voorzagen onze hoofdconducteurs van Smartwatches om seconden te winnen bij het vertrek van de trein. We gingen in 2017 over op het rijden op groene stroom, zorgden ervoor dat 99% van oude treinonderdelen een nieuw leven krijgt en werkten steeds duurzamer. We gingen de stations op met een treinsimulator om nieuwe machinisten te werven en we zorgden voor werk voor statushouders. We namen duizenden nieuwe collega’s in dienst en waren blij hen aan ons te kunnen binden.

Maatschappelijk bedrijf

Dit was slechts een greep uit onze weerbarstige werkelijkheid tijdens de vorige concessieperiode. En altijd waren daar onze reizigers. Sommigen reisden de hele turbulente concessietijd met ons mee, anderen stapten later in, sommigen haakten af en anderen herontdekten ons. Ze waren blij met ons, zagen ons als ‘water uit de kraan’ dat er gewoon moet zijn, of waren teleurgesteld omdat de reis niet verliep zoals zij – en wij- verwachtten. We zijn een maatschappelijk bedrijf: we zijn van en voor heel Nederland en reizigers maakten ons deelgenoot van hun leven.

Vooruitblik

Afgelopen jaar zijn de afspraken over de invulling van de concessie verder uitgewerkt. De dienstregeling 2024 was daarbij het uitgangspunt. Deze bouwen we stap voor stap uit, waarbij we rekening houden met de ontwikkeling van de reizigersvraag. Zo willen we ervoor zorgen dat reizen per trein steeds opnieuw een beetje beter wordt. In de dienstregeling van 2025 rijden we nog eens ruim 1.500 treinen per week meer dan we in 2024 deden. Ook zorgen we, samen met de Belgische vervoerder NMBS, voor meer reismogelijkheden naar België. We willen in de loop van deze concessie meer treinen op de HSL laten rijden tussen Schiphol en Rotterdam. We zien ook uit naar de reistijdverkorting tussen Noord-Nederland en Schiphol op termijn en het toevoegen van enkele Intercity’s in de spits van Enschede naar Deventer of de extra Sprinters in de daluren tussen Leiden en Woerden. Dat zijn slechts enkele voorbeelden van wat we van plan zijn.

In de nieuwe concessie zijn meer nachttreinen opgenomen en worden veel stations vaker bediend. Er komen ook nieuwe stations: Leeuwarden Werpsterhoeke, Hazerswoude en Rotterdam Stadionpark. Ondertussen verbouwen we met ProRail ook flink door aan Amsterdam Centraal en Amsterdam Zuid. 

We laten meer nieuwe Intercity’s instromen en met de productie van zestig nieuwe dubbeldekkers wordt binnenkort gestart. Deze kennen ook enkellaags gedeelten waar mensen drempelloos naar binnen kunnen en reizigers in een rolstoel niet afhankelijk zijn van hulp. Voor een nieuw type Sprinter is het aanbestedingsproces inmiddels in gang gezet.

We blijven geïnteresseerd in innovaties in de spoorsector en moedigen deze aan. Zo experimenteren we in het Rail Fieldlab 5G, dat in 2024 door het ministerie van IenW, ProRail en NS werd geopend. We zetten generatieve AI in en doen digitale inspecties van materieel. We delen onze innovatieve kennis in diverse gremia en nemen daarmee onze verantwoordelijkheid als grootste personenvervoerder van Nederland. We stimuleren woningbouw in de buurt van stations en denken hier actief over mee. 

Financiële uitdagingen

De concessie-afspraken zijn tot stand gekomen in een financieel en operationeel uitdagende tijd. NS, het ministerie van IenW en het ministerie van Financiën hebben er samen voor gezorgd dat de nieuwe concessie tot stand kon komen. Zo kampt NS sinds corona met lagere reizigersaantallen en hogere kosten. In plaats van een door NS betaalde vergoeding gaat IenW over de looptijd van de nieuwe concessie een subsidie betalen van € 13 miljoen per jaar. Onze aandeelhouder, het ministerie van Financiën, heeft van NS een lager verwacht normrendement geaccepteerd. 

NS wilde graag in de concessie de mogelijkheid opnemen om de prijs van een treinkaartje te bepalen op basis van tijdstip, afstand, (verwachte) drukte, reisklasse en de snelheid van de trein. We zien dat als een goede manier om drukte te spreiden. Volgens ons voorstel is de gemiddelde reiziger goedkoper uit is: betaalbaarheid staat voorop. Hiervoor bleek geen politiek draagvlak. Drukte in de spits is echter nog steeds aan de orde van de dag en NS blijft in gesprek met stakeholders over mogelijkheden om te spreiden.

Met het ministerie van IenW bespreken we regelmatig onze prestaties. In overleg met IenW hebben we een aantal nieuwe en aangepaste KPI's afgesproken, waaronder punctualiteit, zitplaatskans in de tweede klas en de vermeden CO₂-uitstoot. Hiermee maken we inzichtelijk hoe reizen per trein bijdraagt aan het duurzaam bereikbaar houden van Nederland.

Nederland in beweging houden

Voor onze reizigers zijn we zo goed als onze laatst gereden trein. Er is ons veel aan gelegen onze reizigers een goede ervaring te bieden en bij alles wat we doen hun deur-tot-deurreis voor ogen te houden. Voor NS’ers is er niets mooier dan elke dag tevreden reizigers vervoeren en het land in beweging houden. Dat is waar we onze schouders opnieuw onder mogen zetten in de nieuwe concessieperiode. We houden Nederland duurzaam bereikbaar. Voor iedereen.