Voorwoord van de president-directeur

NS heeft in 2024 na een minder goede periode de route omhoog weer gevonden. We hebben ondanks problemen op de HSL vrijwel alle bodemwaarden op het hoofdrailnet gehaald. We zijn er nog niet, maar we zijn goed op weg.

In de eerste helft van het jaar waren we vooral bezig met hoe we het operationeel beter konden doen. Eind 2023 waren onze prestaties beneden de maat en daar moesten we een oplossing voor vinden.

Achteraf denk ik dat we in coronatijd de scherpte en vanzelfsprekendheid in de operatie wat zijn verloren. De bezettingsgraad in de trein was toen maar circa 10%, de punctualiteit speelde een minder nadrukkelijke rol en we reden minder treinen. Toen er veel reizigers ongeveer tegelijkertijd terugkeerden, zijn we daar toch wat door overvallen. En zo liepen we achter de feiten aan. Daarnaast hadden we de afgelopen tijd veel te kampen met enorme uitdagingen in de infrastructuur, zowel door tijdelijke snelheidsbeperkingen als door een groot aantal werkzaamheden.

Verbeterprogramma

We startten begin 2024 samen met ProRail met een verbeterprogramma, waarbij ieder z'n eigen aandachtspunten had. Het behelsde drie grote lijnen: inzet van treinen en personeel op orde krijgen, zoveel mogelijk oorzaken van tijdelijke snelheidsbeperkingen (TSB’s) wegnemen en de manier waarop we omgaan met werkzaamheden verbeteren.

Er is binnen NS veel energie gestoken om zaken waar we op vastliepen te verbeteren. Bijvoorbeeld bij de materieelinzet. Door veel extra preventief onderhoud in de zomer, hoefden we in het najaar minder treinen aan de dienstregeling te onttrekken en konden we zoveel mogelijk treinen ‘de baan op laten gaan’. Dat leverde meer zitplaatsen op. Bij onze nieuwe Intercity’s zijn een groot aantal technische verbeterpunten inmiddels opgelost, waardoor we deze treinen ook vaker konden inzetten. We hebben ook weer veel mensen geworven en opgeleid.

‘De dienstregeling maken we betrouwbaarder door hierin tijdelijke snelheidsbeperkingen op te nemen’

ProRail deed van alles om het aantal tijdelijke snelheidsbeperkingen (TSB’s), die veel invloed hebben op de dienstregeling, te beperken. Maar vooral op de HSL hebben we helaas nog steeds te maken met tegenslagen door externe factoren. Op sommige stukken mochten we maar 80 km/h rijden vanwege infrastructurele beperkingen. TSB’s nemen we nu zoveel mogelijk op in onze dienstregeling, die we daardoor robuuster en betrouwbaarder maken.

Werkzaamheden blijven. We moeten hiermee leren omgaan. Het waren er al een heel aantal, maar in 2025 komt daar nog 40% bij. Daarbij is er een verschuiving van de nacht naar de dag en zal er vaak buiten de vakantieperiodes aan het spoor worden gewerkt. Met extra communicatie rondom werkzaamheden probeerden we reizigers beter voor te bereiden op hun reis, waarvan een alternatieve reisroute geregeld deel uitmaakte. We nemen voortaan de geplande werkzaamheden op in onze dienstregeling op een meer realistische manier. Daarbij zetten we soms op een traject minder treinen per uur in dan we vroeger zouden doen. Hierdoor kunnen we meer buffertijd creëren voor als er iets misgaat. Zo kunnen we een meer betrouwbare dienstregeling bieden.

Bodemwaarden op het hoofdrailnet

NS heeft in 2024 de bodemwaarden voor vrijwel alle KPI’s van het hoofdrailnet behaald. En dat ondanks alle lastige factoren waar we mee te maken hadden. John Voppen, ceo van ProRail, en ik hebben in augustus Nederland nog laten weten dat het najaar op het spoor best heftig kon worden, met de altijd drukke maanden september en oktober en de vele werkzaamheden. Ik ben blij met de bodemwaarden die we hebben behaald. Het is een forse prestatie als je bekijkt waar we vandaan kwamen. Dat neemt niet weg dat op sommige trajecten de pijn voor reizigers groot was. Ik denk bijvoorbeeld aan Schiphol, waar veel werkzaamheden waren.

Drukte in de trein

We zijn heel blij met alle reizigers die voor ons kiezen, maar in de spits is het vaak te druk om ze allemaal een zitplaats te kunnen bieden. En staan is soms ook al een probleem. Met name op dinsdag en donderdag in de spits. Dat is de werkelijkheid en zolang iedereen op hetzelfde moment wil reizen, blijft dit ook zo. We kunnen daar nauwelijks meer iets aan verbeteren. We zetten de treinen zo mogelijk op maximale lengte in en voor meer treinen per uur is vaak geen ruimte op het spoor. Maar als je moet staan, is dat vervelend. Ook mijn thuisfront morde daarover. Dan kreeg ik bijvoorbeeld op een donderdag van mijn partner een appje met een foto van een overvolle trein en dan zette ze erbij: ‘Moet staan in de eersteklas’. Ik stuurde een appje terug met: ‘8.15 uur, 855 kilometer file’. Maar de volgende keer stapte ze toch weer op datzelfde tijdstip in, dit laat zien hoe moeilijk het is om reizigers te verleiden buiten de spits te reizen. Soms kan een kwartiertje later weggaan al het verschil maken tussen een comfortabele en minder comfortabele treinreis. Dus als je die mogelijkheid hebt, doe dat vooral.

Financiën

Financieel staat NS er niet goed voor. We maken verlies op onze treindienst. Dat is zorgelijk en op termijn geen houdbare situatie. Na corona zijn veel reizigers teruggekomen, maar niet iedereen. Thuiswerken heeft wortel geschoten. Daarnaast zijn onze kosten sterker gestegen dan onze inkomsten. De kosten voor materieel gingen omhoog, net als de prijs van elektriciteit en de lonen. We bieden een aantrekkelijk product en we willen ook blijven investeren, bijvoorbeeld in nieuwe treinen, en NS moet ook op deze krappe arbeidsmarkt een aantrekkelijke werkgever blijven. Ook de verbeteringen in de treindienst kosten geld. En de werkelijke inflatie over de laatste jaren bleek veel hoger te zijn dan de verwachte inflatie. Dat verschil kan NS niet alleen dragen. Ik heb hiervan wakker gelegen; we kunnen én willen de prijzen niet ongeremd verhogen, want we willen er voor iedereen zijn. NS maakte met de staatssecretaris een afspraak voor 2025, waarbij NS een derde van de inflatie van de afgelopen jaren voor z’n rekening neemt. Het ministerie neemt een derde en het laatste deel wordt opgebracht door de reizigers. De prijsverhoging voor 2025 komt hiermee uit op een gemiddelde van 6,18%. De staatssecretaris heeft aangekondigd de mogelijkheden te onderzoeken om ook met een structureel plan te komen, omdat ook hij wil dat het treinkaartje betaalbaar blijft. NS heeft een financieel gat, dat moeten we uiteraard zelf zien te dichten.

Binnen de raad van bestuur voelen we allemaal de plicht en verantwoordelijkheid om goed te blijven nadenken over de betaalbaarheid van de treinreizen. We stelden in 2023 voor om tariefdifferentiatie in te stellen. Hierbij wilden we met prijsverhogingen het aantal reizigers dat in de spits reist meer over de dag spreiden en die extra inkomsten gebruiken om lagere tarieven in de daluren te kunnen bieden. Daar zouden ook veel mensen van kunnen profiteren. Er was veel weerstand hiertegen, dus wij denken na over een alternatief.

Sociale veiligheid

Elke keer dat ik hoor dat een collega agressie op het station of in de trein heeft meegemaakt, raakt het me weer. In april liep de emmer over toen een collega in de trein nabij station Den Haag HS met agressie te maken kreeg. NS heeft een actie gedaan, waarbij we landelijk aandacht vroegen voor dit probleem. We hebben de treinen drie minuten stilgezet en de stationswinkels gesloten. Andere vervoerders sloten zich bij ons aan. Ook reizigers vielen ons bij, ze gaven in gesprekken aan het goed te vinden dat we aandacht voor dit probleem vroegen. Op Utrecht Centraal stonden collega’s in de stationshal schouder aan schouder. Die beelden en de verdrietige en schokkende verhalen die collega’s die actieweek deelden, raakten ook veel anderen. NS investeert veel in sociale veiligheid, maar we kunnen dit probleem niet in ons eentje oplossen. Het is een maatschappelijk probleem, waar vrijwel iedereen met een publieke taak mee te maken krijgt. Het kabinet heeft in elk geval voornemens gemaakt om iets aan de sociale veiligheid te doen. Ook vonden er op stations weer demonstraties plaats. En daarvoor hebben we het bevoegd gezag nodig, want dat gaat erover of een demonstratie ergens wel of niet mag plaatsvinden. Vooropgesteld; het demonstratierecht vind ik een groot goed. Maar het station vind ik geen goede plek voor demonstraties. Waarvoor of waartegen gedemonstreerd wordt, maakt daarbij niet uit.

'We rijden al sinds 2017 op windstroom en nu ook op zonne-energie'

Duurzaam alternatief

Wat mooi is, is dat wij ook afgelopen jaar voor veel reizigers het duurzame alternatief waren. We rijden tenslotte al sinds 2017 op windstroom en vanaf 1 januari 2025 ook op zonne-energie. Dus bij NS heb je altijd de wind in de rug en de zon aan de hemel. We brengen onze reizigers van A naar B, iedereen kan met ons mee, daarmee faciliteren we ontmoetingen en ondersteunen we sociale cohesie. We brengen reizigers naar een verjaardag, naar een voetbalwedstrijd, naar een concert. Onze stations hebben impact op de leefbaarheid en structuur van een stad of dorp. Ze zijn van economische betekenis, voor werkgevers is het gunstig om bij een station in de buurt te zitten. Op steeds meer kleine stations bieden we bijvoorbeeld met onze retailformule StationsHuiskamer een fijne plek en daarmee een groter gevoel van sociale veiligheid.

Steeds beter

Tijdens de concessieperiode, die afliep op 31 december 2024, waren we ons altijd bewust van onze maatschappelijke rol. We wilden het steeds een beetje beter maken voor de reiziger. En daar willen we tijdens de nieuwe concessieperiode mee doorgaan. Voor Nederland. Onze stip op de horizon is 200 jaar vervoer door NS.

De trein heeft de toekomst. We bieden oplossingen voor problemen waar de maatschappij mee worstelt. De trein biedt een antwoord op de verstopping van de snelwegen, nieuwe woningen hebben geen extra parkeerplaats nodig, maar een station in de buurt. Ook bij het klimaatvraagstuk en het verduurzamen van de maatschappij is een rol voor ons weggelegd.

De komende concessiejaren staan vooral in het teken van het leveren van een betrouwbare treindienst op het hoofdrailnet, ondanks dat er veel meer werkzaamheden aan de infrastructuur zullen zijn. We zijn daar bij de start van de nieuwe dienstregeling al mee begonnen. We rijden sinds die tijd ruim 1.500 treinen extra per week en het aantal ritten van en naar België hebben we verdubbeld.

Medewerkers

Maar liefst 64% van de NS’ers geeft een 8 of hoger als waardering voor het werken bij NS, blijkt uit het medewerkersbelevingsonderzoek van afgelopen najaar. Daar ben ik natuurlijk hartstikke blij mee en trots op. Ik vind het een bemoedigend signaal. En ik deel het enthousiasme over het werken bij NS. Het is een mooi bedrijf, we bieden een prachtig product, de collega’s zijn leuk en er heerst een open sfeer. Ook van nieuwe collega’s die uit allerlei sectoren komen, hoor ik positieve geluiden. Ze zijn altijd blij dat ze de overstap naar ons hebben gemaakt. Ik waardeer het hoe de mensen die langer in dienst zijn, de afgelopen jaren zoveel nieuwe collega’s hartelijk hebben opgenomen, hebben ingewerkt en zich thuis hebben laten voelen.

Toch is er ook een personeelsvraagstuk; de opbouw van ons personeelsbestand. Ongeveer een derde van onze medewerkers is nu ouder dan 55. Een deel van hen zal in de looptijd van deze concessie met pensioen gaan. Hun opvolging houdt mij bezig. Niet alleen vanwege de krappe arbeidsmarkt, maar ook wat betreft hun kennis die ik graag voor het bedrijf wil behouden. Dat moeten we borgen.

Dank

Als de treinen op tijd rijden, is dat zoals het hoort en dan is niemand blij. En dat begrijp ik. Maar ík vind het wel belangrijk om mijn waardering uit te spreken. Ik ben trots op al die NS’ers die zich met zoveel betrokkenheid en liefde voor de reizigers inzetten. Ze deden hun uiterste best om, soms onder moeilijke omstandigheden, de reizigers toch de best mogelijke reis te bieden. Ik heb er vertrouwen in dat ze hun kwaliteiten ook in de nieuwe concessieperiode tot hun recht laten komen en dat alle reizigers daarvan de vruchten plukken. Ik heet heel Nederland graag welkom bij ons in de trein.

Namens de raad van bestuur,

Wouter Koolmees
President-directeur